güncel

Rektör Yardimcimiz ve Kimya Bölüm Baskanimiz Prof. Dr. Yunus Erdogan günümüzün ve gelecegin çok önemli elementi olan lityum ve bor endüstri atiklarinda bulunan ve en az altin kadar degerli olan rubidyum ve sezyum metalleri ile ilgili yapmis olduklari çalismalar hakkinda Anadolu Ajansina bilgiler verdi.

Prof. Dr. Yunus Erdogan yaptigi açiklamada sunlari söyledi: Ülkemiz dünyada en zengin bor rezervlerine sahiptir. Bor rezervlerimizin de yaklasik %56’si Kütahya’da Emet ve Hisarcik bölgelerinde bulunmaktadir. Bor endüstrimiz gittikçe gelismektedir. Buna paralel olarak atik miktari da artmaktadir.  Bor isletmelerimizde borik asit, boraks pentahidrat, boraks dekahidrat, susuz boraks, sodyum perborat ve zenginlestirilmis maden üretimi yapilmaktadir. Bu üretimler yapilirken 3,5 milyon tondan fazla atik olusmaktadir.

Bor atiklarinda ortalama 1000 ppm civarinda lityum bulunmaktadir. Son zamanlarda lityum doldurulabilir pillerde, uzay ve hava araçlari için hafif alasimlarin yapiminda, elektrikle çalisan, emisyon yaymayan araçlarda kullanilan gözde bir element haline gelmistir. Özellikle nükleer füzyon reaksiyonu için gelecegin enerji yakiti olarak adlandirilmasindan dolayi tüm dünyada lityum üzerine yapilan çalismalarin önemi artmistir. Japonya okyanus suyunda bulunan 0,1 ppm lityumu kazanmaya çalismaktadir. Oysa bizim bor atiklarinda bunun 10.000 katindan fazla lityum bulunmaktadir. %99,0 saflikta metalik Li için 62,50 $/kg fiyat öngörülmektedir.

Bu konuda benim danismanligimda, Yrd. Doç. Dr. Ferda Özmal ve Dr. Emel Özder Yesil tarafindan 2 adet doktora tezi tamamlanmistir. Çalismalarin yakin bir zamanda endüstriyel lityum üretimine dönüsmesi mümkündür.

Rubidyum ve Sezyum’a da deginen Prof. Dr. Yunus Erdogan sunlari belirtti: Bor atiklarinda yaklasik lityum kadar (1000 ppm) rubidyum bulunmaktadir. Bu konuda birçok yüksek lisans ve iki doktora tezinde de danismanlik yaptim. Bor atiklarindaki rubidyumu dünyada ilk defa bizim çalismalarimiz ortaya çikarmistir. Rubidyum fiber optik telekomünikasyon sistemlerinde, gece görüs cihazlarinda, radyasyon algilama, tibbi görüntüleme cihazlarinda ve tip alaninda birçok uygulamalarda kullanilmaktadir.

USGS (Amerika Jeolojik Arastirma) Mineral Hammadde Özetlerine göre (USGS, 2012) 2011 yilinda Amerika’da ismi belirtilmeyen bir sirket %99,75 saflikta metalik 1 g Rb için 72,10 $ ve 100 g Rb için ise 1321 $ fiyat öngörmüstür. Bor atiklarindan lityum üretilirken yan ürün olarak rubidyum ve sezyum üretilmesi de mümkündür.

Bor atiklarinda lityum ve rubidyumun yaninda degerli bir metal olan sezyum da bulunmaktadir. Bu konudaki arastirmalarimiz ve çalismalarimiz devam etmektedir.

Sezyumun en çok kullanildigi mevcut uygulama alani petrol arastirmalaridir. Televizyon görüntü cihazlarinda, gece görüsü cihazlarinda, günes isigina maruz kaldiginda elektrik üreten hücrelerde ve diger tip foto elektrik hücrelerde kullanilir.

USGS 2012 sezyum raporuna göre bir sirket tarafindan önerilen sezyum fiyatlari 1 g %99,98 saflikta metalik sezyum 65,90 $, 100 g %99,98 saflikta sezyum ise 1813 $ olarak belirtilmistir.

Sonuç olarak bor atiklarindaki gizli servetlerimizin endüstriyel olarak degerlendirilmesi gerekmektedir.